Trong lịch sử ngành ô tô Việt Nam thì có lẽ trong năm 2016 là một năm bùng nổ nhất khiến cho tất cả đều hy vọng tràn trề về một thị trường mới nổi khi mà giá xe ngày càng giảm. Nhưng ở thời điểm quý III năm ngoái, chúng tôi đã từng có bài viết cảnh báo về sự tăng trưởng nóng ô tô nhưng không bền vững, và những gì đang diễn ra đã phản ánh đúng.
Trong năm 2016 mặc cho những khó khăn tác động của những chính sách liên quan đến thuế và phí, đúng ra thì toàn thì trường sẽ bị chựng hoặc giảm sụt doanh số nhưng nó lại diễn ra trong chiều ngược lại. Nếu như ở phân khúc xe hạng sang bị ảnh hưởng trực tiếp từ cách tính thuế TTĐB mới và nâng % đánh thuế TTĐB và nhập khẩu trên những mẫu xe có dung tích lớn khiến cho số lượng xe nhập khẩu bị giảm xuống, thì ở phân khúc xe phổ thông không những không giảm mà còn bùng nổ doanh số ở những báo cáo bán hàng VAMA nhiều tháng liên tục, khiến cho các nhà cung cấp không khỏi phấn khởi khi đều về đích đúng như mong muốn ở tổng kết cuối năm.
Trong một cách tiếp cận thận trọng, chúng tôi đã có những phân tích xung quanh vấn đề tăng trưởng quá nóng ở phân khúc xe phổ thông, khi mà giá xe lúc đó chưa thực sự giảm đáng kể nhưng người ta vẫn mua ào ào bất chấp những lời truyền tai nhau đợi thuế phí giảm hơn nữa. Thật ra trong năm 2016 cũng là thời kỳ đỉnh điểm của phong trào chạy đua giữa Uber và Grab với taxi truyền thống, nhà nhà đua sắm ô tô tiện cả đôi đường vừa có xe chạy lại là phương tiện đẻ ra tiền với kiểu làm bao nhiêu hưởng bấy nhiêu chứ không bị ép “cày” như taxi. Bên cạnh đó việc sở hữu một chiếc ô tô có giá trị quá dễ khi chỉ cần một số vốn nhỏ ban đầu, số còn lại sẽ có sự trợ giúp của đội quân bán lẻ của các ngân hàng tư vấn phục vụ tận răng các thủ tục vay mua ô tô, không chỉ những hộ kinh doanh cá thể mua một ô tô để vừa đi vừa kinh doanh mà còn hình thành những người đầu tư mua lô từ vài chục chiếc xe để cho những người tay không thuê lại chạy hoặc chạy ăn chia theo tỉ lệ ở các dịch vụ chạy Uber hay Grab.
Khi Taxi truyền thống bị đánh bởi những chiếc xe lịch sự sạch sẽ như xe gia đình, thì họ bừng tỉnh và chạy đua nâng cấp phương tiện với những lô xe được sắm mới. Rõ ràng là những hãng xe cung cấp ô tô được mùa gặt hái doanh số khá ngon lành. Nhưng điều gì đến cũng phải đến, khi mảnh đất nhỏ nhưng nhiều người canh tác khiến cho kinh doanh Uber và Grab ngày càng chật chội và khốc liệt, nhiều người tỉnh giấc mộng làm giàu từ loại hình kinh doanh này và đối diện với gánh nợ từ việc vay mua phương tiện, hình thành nên nguồn xe “lướt” trên thị trường. Bên cạnh đó còn nhiều tranh cãi khẩu chiến giữa taxi truyền thống và loại hình kinh doanh này trong năm 2017 khiến cho những người muốn thử vận kinh doanh cũng chừng mực e dè. Một dòng xe khác nữa là Pick up vốn đóng góp rất lớn vào doanh số bán hàng tháng toàn thị trường nay cũng được mang ra tính chuyện thu thêm thuế TTĐB, và như thế thị trường sẽ báo hiệu càng teo tóp.
Nhìn toàn cảnh thị trường ô tô từ đầu năm đến giờ có thể thấy khả năng tiêu thụ kém đi hẳn, khi mà những đợt giảm giá khủng chưa từng thấy liên tục giữa các thương hiệu xe nhưng vẫn không thể kích cầu và thị trường vẫn lao dốc, điều này chứng tỏ một vấn đề phần đông người dân vẫn chưa đủ khả năng tài chính sắm ô tô, mặc dù nhu cầu là rất lớn, nghĩa là thị trường ô tô phát triển vẫn nhờ rất nhiều vào việc bán xe cho người mua để kinh doanh hơn là mua để thực sự sử dụng cho nhu cầu di chuyển cá nhân. Đây cũng là nguyên nhân sụt giảm mà chúng tôi cho rằng rất quan trọng trong tình hình hiện nay, mà những nhà kinh doanh cần phải nhìn lại.
Có thể thấy trong suốt từ tháng 5 đến thời điểm hiện tại chứng kiến một sự hoảng loạn của thị trường khi mà những cuộc đua giảm giá điên loạn giữa các mẫu xe khiến cho người tiêu dùng từ sự hồ hởi chuyển qua đề phòng dè dặt, bởi vì mua cách nhau một vài ngày nhưng có thể bốc hơi cả trăm triệu một chiếc xe, đó là điều không thể chấp nhận được.
Dự báo đà rơi của thị trường sẽ diễn ra từ nay cho đến hết năm 2017, khi mà tất cả những chính sách thuế và phí chưa rõ ràng. Những tranh luận về hoạt động của loại hình Uber và Grab với taxi truyền thống chưa ngã ngũ, tạo một môi trường kinh doanh ổn định thì doanh số bán chung toàn thì trường vẫn là một dấu hỏi lớn trong năm 2018.
Quốc Huy
Sẽ có 12 thương hiệu tham gia Triển lãm Ô tô Quốc tế Việt Nam 2017