Có lẽ không ở đâu mà sự tự do lại mang dáng hình của những đường cong như ở nước Ý. Ở đất nước nơi tiếng đàn mandolin vang lên giữa quảng trường cổ, nơi cà phê espresso đậm đặc như khí chất con người, và nơi những con phố hẹp uốn quanh các tòa nhà thời Phục hưng, người ta đã tạo ra hai cỗ máy nhỏ bé nhưng mang linh hồn lớn lao: Vespa và Lambretta.
Hai chiếc scooter ra đời sau chiến tranh, khi nước Ý vẫn còn phủ đầy bụi đổ nát. Nhưng thay vì gợi lên nỗi đau, chúng mang đến niềm vui sống và khát vọng di chuyển, mở ra thời kỳ vàng son của scooter Ý là biểu tượng của tự do, phong cách và tinh thần lãng mạn mà cả thế giới đều say mê.
Từ đổ nát chiến tranh đến giấc mơ tự do
Năm 1946, giữa những nhà xưởng bị bom tàn phá, Enrico Piaggio nhìn thấy một nhu cầu giản dị: người Ý cần một phương tiện để trở lại cuộc sống. Ông mời kỹ sư Corradino D’Ascanio, vốn là người thiết kế trực thăng, tạo ra một cỗ xe nhỏ gọn, sạch sẽ, dễ lái, dành cho mọi tầng lớp. Kết quả là Vespa 98 là chiếc xe với khung liền thân bằng thép, sàn phẳng, bánh nhỏ và tiếng động cơ rộn rã như tiếng ong. “Sembra una vespa!” nhìn “Trông giống một con ong bắp cày!” – Enrico thốt lên. Và cái tên ấy gắn liền với lịch sử.
Một năm sau, ở phía Bắc Milan, Ferdinando Innocenti là ông chủ nhà máy thép cũng ấp ủ cùng một giấc mơ. Từ dòng sông nhỏ Lambro chảy qua khu công nghiệp của mình, ông lấy tên Lambretta cho chiếc scooter ra đời năm 1947. Khác với sự mềm mại của Vespa, Lambretta mang dáng dấp cơ khí rắn rỏi hơn với khung ống thép, thân tách rời, bánh lớn và cảm giác lái đầm chắc. Nếu Vespa là quý cô Rome thanh lịch, thì Lambretta là chàng trai Milan mạnh mẽ, tự tin và có phần nổi loạn.
Hai biểu tượng chia đôi thế giới
Thập niên 1950–1960 là thời kỳ hoàng kim. Vespa tràn ngập khắp châu Âu, trở thành biểu tượng của “La Dolce Vita”, cuộc sống ngọt ngào kiểu Ý. Trong Roman Holiday (1953), hình ảnh Audrey Hepburn ôm lấy Gregory Peck trên chiếc Vespa bạc chạy qua những con phố Rome đã khắc sâu vào tâm trí cả thế giới như một định nghĩa trọn vẹn của tự do và tình yêu.
Trong khi đó, Lambretta lại chinh phục Luân Đôn. Nơi đó, giữa cơn bão văn hóa của phong trào Mod, giới trẻ Anh khoác lên mình những bộ vest bóng bẩy, lái Lambretta dạo phố cùng nhạc The Who và Small Faces. Lambretta trở thành biểu tượng của phong cách, sự nổi loạn và cá tính, sánh đôi với Vespa trong cuộc tranh tài không hồi kết giữa hai thế giới scooter.
Hai triết lý – Một tình yêu cơ khí
Nếu Vespa là một tác phẩm điêu khắc mềm mại, tinh tế, được dập nguyên khối bằng thép liền thân, thì Lambretta lại giống một cỗ máy được lắp ráp tỉ mỉ từng ống thép, từng chi tiết cơ khí rõ ràng, mạnh mẽ.
- Vespa hướng tới sự êm ái, tiện dụng và thanh lịch cho mọi người.
- Lambretta hướng tới người sành máy, thích cảm giác lái cứng cáp và sự khác biệt.
Cả hai cùng đại diện cho tinh thần Ý: yêu cái đẹp, tôn trọng kỹ thuật và sống bằng cảm xúc. Chính điều đó khiến scooter Ý không chỉ là phương tiện, mà là một cách thể hiện bản ngã.
Định mệnh chia đôi
Đầu thập niên 1970, khi làn sóng xe máy Nhật Bản tràn vào, thị trường scooter truyền thống lùi bước. Innocenti, dù đầy tâm huyết, nhưng không thể trụ vững dẫn tới Lambretta ngừng sản xuất năm 1971, khép lại một chương rực rỡ. Piaggio, nhờ quy mô lớn hơn và khả năng thích ứng, giữ lại Vespa như một biểu tượng quốc gia. Và từ đó, Vespa tiếp tục sống, không chỉ bằng thép và động cơ, mà bằng tình yêu của hàng triệu người.
Vespa trường tồn, Lambretta trở lại
Ngày nay, Vespa vẫn là biểu tượng của phong cách Ý hiện đại và xuất hiện ở khắp nơi, từ Paris đến Tokyo, từ Hà Nội đến New York. Hãng Piaggio đã đưa Vespa bước vào kỷ nguyên điện hóa với Vespa Elettrica, kết hợp thiết kế cổ điển và công nghệ mới: ABS, màn hình TFT, Start-Stop, kết nối di động.
Còn Lambretta như một người nghệ sĩ từng rời sân khấu đã trở lại. Dưới bàn tay của Innocenti SA (Thụy Sĩ), những mẫu Lambretta V125, V200, X300 tái hiện phong cách cổ điển pha hiện đại, vẫn giữ khung thép ống và đường nét đặc trưng. Nó không tìm cách chạy đua với Vespa, mà chọn giữ lại linh hồn hoài cổ của Milan có góc cạnh, cá tính và rất Ý.
Hai linh hồn, một đất nước
Nếu bạn hỏi người Ý, họ sẽ nói Vespa là “la dolce vita” nghĩa là ngọt ngào, nhẹ nhàng, thanh lịch. Còn Lambretta là “passione” là đam mê, mạnh mẽ, hơi điên rồ nhưng rất thật.
Cả hai đều mang trong mình DNA Ý, biểu tượng một dân tộc yêu tự do, yêu cái đẹp và luôn tìm cách biến cơ khí thành nghệ thuật. Vespa đã đi suốt gần tám thập kỷ mà chưa từng lỗi mốt. Lambretta dù vắng bóng gần nửa thế kỷ vẫn trở lại như một huyền thoại.
Trên những con phố hẹp của Rome, hay giữa quảng trường Duomo di Milano, nếu bạn nghe thấy tiếng động cơ nhỏ vang lên giữa làn gió ấm, thì đó không chỉ là âm thanh của kim loại mà là tiếng trái tim của nước Ý.
Quốc Anh